محمد بن جریر بن رستم طبری
«محمد بن جریر بن رستم طبرى آملی» از فقهاى برجسته شیعه در قرن چهارم هجرى و معاصر با شیخ طوسى است. او نزد بسیارى از اساتید شیخ طوسى روایت شنیده و روایات او نیز در منابع معتبر روایى شیعه نقل شده و مورد استناد قرار گرفته است. کتاب مشهور «دلائل الإمامة» منسوب به اوست.
ولادت و خاندان
ابوجعفر محمّد بن جریر بن رستم طبرى آملى مازندرانى، از چهره هاى برجسته فقهاى شیعه در قرن پنجم هجرى و از معاصرین شیخ طوسى و نجاشى است. او در خانواده اى علاقه مند به اهل بیت رسول خدا صلى الله علیه و آله در شهر آمل از استان مازندران به دنیا آمد.
محمّد از همان کودکى با مهر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام آشنا شد و در همان ایام شروع به فراگیرى علوم اسلامى کرد و یکى از چهره هاى سرشناس فقهاى شیعه در آن دوران شد.
خاندان «بنو جریر»، اهل آمل و مشهور به تشیع و پیروى از اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله بوده و از خاندان هاى بزرگ و سرشناس آن منطقه به شمار مى آیند که دانشمندان بزرگى به جهان اسلام تحویل داده اند.
شباهت در نام
وى غیر از «محمّد بن جریر بن یزید طبرى آملى» است که از علماى اهل سنت و صاحب تفسیر و تاریخ مشهور مى باشد. همچنین غیر از «محمّد بن جریر طبرى» از علماى شیعه و صاحب کتاب «المسترشد فى امامة امیرالمؤمنین» است که شیخ طوسى به وى لقب کبیر داده است؛ زیرا:
- راوى کتاب المسترشد، ابومحمّد حسن بن حمزه، متوفى ۳۵۸ هجرى است، در حالى که صاحب کتاب «دلائل الإمامة» - شخصیت مورد بحث ما - معاصر شیخ طوسى، متوفى ۴۶۰ هجرى است؛ زیرا مشایخ وى همان مشایخ شیخ طوسى است.
- صاحب کتاب «دلائل الإمامة» این کتاب را بعد از سال ۴۱۱ هجرى نگاشته است؛ زیرا در این کتاب مى گوید: «من این روایت را در کتابى به خط شیخ ابوعبدالله حسین بن غضائرى رحمه الله دیدم» و غضائرى، متوفى ۴۱۱ هجرى است، همچنین مى توان حدس زد که وفات صاحب کتاب دلائل الإمامة بعد از این تاریخ بوده است.
- صاحب دلائل الإمامة با یک واسطه از شیخ صدوق روایت نقل مى کند و شیخ صدوق هم با یک واسطه کتاب المسترشد را نقل مى کند؛ پس فاصله میان صاحب دلائل و صاحب المسترشد سه واسطه است.
- صاحب دلائل، معاصر نجاشى است. در حالى که نجاشى کتاب المسترشد را با دو واسطه روایت مى کند. در مقابل، سید هاشم بحرانى در مدینة المعاجز و علامه مجلسى در بحارالانوار این دو را یک نفر دانسته اند.
مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانى مى فرماید: «ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم طبرى آملى مازندرانى، معاصر شیخ طوسى است. نامى از وى در کتب رجالى نیامده؛ اما او غیر از محمد بن جریر طبرى کبیر از دیگر علماى شیعه و صاحب کتاب «المسترشد» است و متأخر از او مى باشد».
اساتید و شاگردان
ابوجعفر، محمد بن جریر طبرى از محضر شخصیت هاى بزرگى از روات شیعه بهره برده است مانند:
- محمد بن هارون تلعکبرى
- قاضى ابواسحاق، ابراهیم بن احمد بن محمد طبرى
- ابوالمفضل شیبانى
- حسن بن احمد علوى
- حسین بن ابراهیم، معروف به ابن خیاط قمى
- ابوعبدالله، حسین بن غضائرى
- نقیب، ابومحمد حسن بن احمد محمدى
اما برجسته ترین شاگرد طبرى ابوالفرج معافى بن زکریاى جریرى است.
تألیفات
وى داراى تألیفات ارزشمندى است، از جمله:
- دلائل الإمامة
- نوادر المعجزات فی مناقب الائمة الهداة علیهم السلام
- الإیضاح
- الآداب الحمیدة
- کتاب الرواة من أهل البیت علیهم السلام
- غریب القرآن
- مناقب فاطمة الزهراء و وُلدها علیهم السلام
منبع
پیوندها